Herstelgericht werken

“Beter word ik niet maar ik leer wel leven met mijn aandoening. Ik herstel en dat gaat over kleine stapjes, weer zelf beslissingen nemen.” Aldus een oud-cliënt van Sinai Centrum. Herstelgericht werken is onderdeel van de nieuwe behandelvisie van Arkin. Met daarbij ook een nadrukkelijke rol voor ervaringswerkers. Bestuurder Cécile Gijsbers van Wijk: “Klinisch en persoonlijk herstel gaan hand in hand, vanaf de start van de behandeling.”

Herstel en herstelgericht werken zijn grote begrippen die alle levensgebieden beslaan, maar de praktijk zit in het kleine en in dagdagelijkse dingen. “Het betekent dat je zoveel mogelijk aansluit bij het proces van de cliënt. Je volgt zijn weg, inspireert, motiveert en biedt perspectief, zegt Amna Haji, zorgontwikkelaar herstel en coördinator van Pit & Co. Hierin zijn sinds dit jaar alle groepen en trainingen gegeven door ervaringswerkers gebundeld. Amna:”Met ervaringswerkers geven we trainingen in de wijk, die mensen helpen om weer grip te krijgen op hun leven, zoals WRAP en HOP. Het aanbod in de wijk is laagdrempeliger dan in de kliniek. En niet onbelangrijk: in de kliniek kom je binnen als cliënt, in het buurthuis als deelnemer of cursist. Dat voelt wezenlijk anders.”

Om het herstel van cliënten te ondersteunen gebruikt Arkin de uitgangspunten van positieve gezondheid van Machteld Huber. De focus ligt op wat iemand wel kan en op de verschillende rollen die iemand in het leven vervult. Door een crisis of diagnose kan het zicht daarop verdwijnen. Amna: “Maar je bènt niet je aandoening, je hèbt er een en daarmee moet je leren omgaan. Herstelgericht werken is ondersteunend, je hebt de kracht van anderen tijdelijk nodig. Niet alleen van hulpverlening maar ook van de samenleving en van de mensen om je heen.”

Vier fases van herstel

Het herstelproces is onder te verdelen in vier fases, maar dit proces verloopt niet lineair.

1. Overweldiging door de aandoening– je kunt tijdelijk niet voor jezelf zorgen (bijvoorbeeld bij verslaving, psychose, eetstoornis etc.). In deze fase wordt ingegrepen en gekeken wat er nodig is, bijvoorbeeld een opname of respijtzorg.
2. Worsteling met de aandoening – het besef en de angst ‘ik kan manisch of depressief worden met een bipolaire stoornis. Hoe houd ik mezelf overeind? Amna: “In deze fase moet je leren omgaan met de aandoening en niet opgesloten blijven in de koker van ziek zijn.”
3. Leven met de aandoening – de aandoening staat niet meer centraal, de andere rollen in het leven zijn ook weer van belang.
4. Leven voorbij de aandoening – je leven heeft weer structuur, je hebt geleerd hoe je met tegenslagen om kunt gaan en een eventuele nieuwe crisis kunt doorstaan.

Geen blauwdruk
Amna: “Ondersteunen bij herstel gaat om het herkennen van deze fases en daarin invoegen. De aandoening maakt eigenlijk niet uit. Het gaat van mens tot mens. Het is moeilijk een eenduidige definitie te geven van herstel. Er is geen blauwdruk. Herstel betekent voor iedereen iets anders. Ook voor mensen met dezelfde diagnose, die elk hun eigen behoeften hebben.” Carolien Weststrate van Jellinek: “Het gaat over zoveel mogelijk eigen regie en met behoud van kwaliteit van leven en afname van klachten. Een stabiel leven is dan belangrijker dan helemaal middelenvrij zijn.”

Herstelgerichte intake
Bestuurder Cécile Gijsbers Van Wijk beaamt dit. “Dat staat ook in de nieuwe behandelvisie van Arkin, die dit najaar is vastgesteld. Hoe dat vorm krijgt in de spreekkamer? De behandelaar heeft naast het behandelen van de aandoening ook aandacht voor de persoonlijke doelen van een cliënt en vraagt nadrukkelijker naar de omgeving waarin iemand verkeert en wat hij of zij graag weer zou willen doen, wat nu niet lukt. Klinisch herstel en persoonlijk (en maatschappelijk) herstel gaan hand in hand, vanaf de start van de behandeling. Er komt meer aandacht voor de herstelgerichte intake, waarbij ook een ervaringswerker aanwezig is. In dat gesprek gaat het niet alleen over de aandoening maar juist ook over vragen als: ‘Wat zou u helpen en wat doet u graag?’ Niet alles is te fiksen maar er valt met de aandoening wel te leven. Sommige mensen houden stemmen in hun hoofd, maar kunnen toch weer meedoen en een zinvol leven leiden.”

Ervaringswerkers
Chris Maagd, voorzitter van de cliëntenraad: ”Wij zijn blij dat herstelgericht werken is opgenomen in de behandelvisie. Daar hebben we voor gepleit. De inzet daarbij van ervaringswerkers is hier onlosmakelijk mee verbonden en moet wat mij betreft eigenlijk altijd beschikbaar zijn. Het is aan de cliënt of die er wel of geen behoefte aan heeft. Jammer dat het nog niet gezien wordt als geregistreerd beroep. Het staat daardoor niet in een DBC en moet deels vergoed worden uit algemene middelen.”

Opleiding ervaringswerker
Arkin telt 26 ervaringswerkers, bij Mentrum, SPA, Arkin Jeugd & Gezin, Inforsa en Sinai Centrum. Zij werken ambulant (gemiddeld 24 uur per week) en hebben een opleiding gevolgd. Amna was, in overleg met Cécile, betrokken bij de ontwikkeling van de opleiding tot ervaringswerker bij de Hogeschool van Amsterdam. Cécile: “Deze bestond al in Groningen en Eindhoven, maar nog niet in Amsterdam. De opleiding is ontwikkeld in opdracht van 10 zorgaanbieders, drie hebben het voortouw genomen: GGZ Ingeest, de GGD en Arkin.” In september zijn 28 studenten gestart aan de tweejarige opleiding op HBO5 niveau (associate degree).

Ervaringen delen
Behandelaren van diverse specialismen delen ervaringen en herstelgerichte initiatieven met elkaar in de ‘Regiegroep Herstel’ die twee maal per jaar plaatsvindt. Dat levert een brede waaier aan initiatieven op, zoals de Direct aan de slag bijeenkomsten van PuntP, waarbij mensen hun gezondheidsdoelen benoemen en de nadruk ligt op hun veerkracht en niet op de aandoening. Of de preventieve trainingen voor ouders van Arkin Jeugd & Gezin helpen ouders met een psychiatrische aandoening bij het kunnen vervullen van hun ouderrol, wat een positieve invloed heeft op hun herstel.

Deze en andere initiatieven hebben zonder uitzondering één ding gemeen: Het gaat erom de mens te blijven zien achter de diagnose. Chris Maagd: “Je wilt niet je diagnose zijn. Oneerbiedig gezegd: die aandoening is voor de kassabon.”

Het hele artikel was het lezen in Arkinmagazines.